زهرا زمانی
رسانه، آینه یا سراب؟ نگاهی به تأثیر رسانه‌ها بر زندگی روزمره
سه‌شنبه‌های گفت‌وگو29- موضوع: تاثیر رسانه و فناوری و شبکه‌های اجتماعی روابط انسانی
«رسانه، آینه یا سراب؟ نگاهی به تأثیر رسانه‌ها بر زندگی روزمره»
چکیده:
رسانه‌ها امروز به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها تبدیل شده‌اند؛ از شکل‌گیری افکار و احساسات گرفته تا تعیین سبک زندگی و روابط اجتماعی. رسانه می‌تواند ابزار آگاهی و توسعه فردی باشد یا عاملی برای اضطراب، مقایسه و فرسایش ذهن. نحوه تعامل ما با رسانه اهمیت بالایی دارد؛ اینکه انتخاب‌گر باشیم، مصرف محتوای آگاهانه داشته باشیم و گاهی مرزهایی برای حفظ آرامش روانی خود تعریف کنیم، می‌تواند تعادل را در زندگی‌مان حفظ کند. رسانه اگر درست به‌کار گرفته شود، می‌تواند الهام‌بخش و رشددهنده باشد؛ اما اگر بی‌محابا با آن روبه‌رو شویم، ممکن است بر ذهن و احساس ما سایه بیندازد.
امیرحسین انصاری: رسانه شده یه همراه همیشگی‌مون؛ از همون لحظه‌ای که چشممون رو صبح باز می‌کنیم و گوشی دست‌مونه، تا شبی که با صدای یه پادکست یا فیلم خواب‌مون می‌بره. تو این بین، رسانه فقط خبر و اطلاعات نمی‌ده، بلکه حال و هوای ما رو هم تغییر می‌ده. بعضی وقتا پر از اضطرابه، بعضی وقتا هم کلی انگیزه می‌ده و انرژی مثبت.
ولی یه چیزی هست، اونم اینکه خط بین واقعیت و چیزی که تو رسانه‌ها می‌بینیم خیلی باریک شده. تو شبکه‌های اجتماعی، همه دارن بهترین لحظه‌های زندگیشون رو نشون می‌دن. بعد ما ناخودآگاه خودمون رو با اون تصاویر مقایسه می‌کنیم و فکر می‌کنیم زندگی‌مون کمه یا یه چیزی کم داره.
در واقع، رسانه‌ها هم می‌تونن باعث رشد و حال خوب‌مون بشن، هم می‌تونن خسته‌مون کنن. بستگی داره چطور باهاشون کنار بیایم. اینکه بلد باشیم چی ببینیم، چی رو نبینیم، و گاهی هم یه استراحتی ازشون بگیریم، واسه سلامت روح و روان‌مون خیلی مهمه.
زهرا زمانی: رسانه‌ها یه جورایی شدن مثل آینه‌ی جامعه‌مون، ولی خب همیشه آینه‌ی صاف و شفاف نیستن! بعضی وقتا یه چیزی رو خیلی بزرگ‌تر از اون چیزی که هست نشون می‌دن، بعضی وقتا هم یه چیز مهم رو کلاً نادیده می‌گیرن یا کوچیکش می‌کنن. یعنی رسانه فقط چیزا رو نشون نمی‌ده، خودش داره شکل می‌ده که چی برامون مهم باشه.
تو زندگی روزمره‌مون، از اینکه چی بپوشیم و چی بخریم، تا اینکه چطور به مسائل اجتماعی و سیاسی نگاه کنیم، کلی از رسانه‌ها تاثیر می‌گیریم. ولی همه رسانه‌ها هم مسئول نیستن. خیلی وقتا فقط دنبال کلیک و بازدیدن، نه اینکه واقعاً اطلاعات درست بدن یا کمک کنن.
برای همین تنها راهی که داریم اینه که خودمون هوشیار باشیم. یعنی فقط مصرف‌کننده‌ی منفعل نباشیم، بلکه بلد باشیم چی داره بهمون نشون داده میشه و چرا. اون وقت می‌تونیم از رسانه‌ها به نفع خودمون و جامعه‌مون استفاده کنیم، نه اینکه بشیم بازیچه‌ی دستشون.
فاطمه مولایی: رسانه دیگه فقط یه وسیله برای خبر دادن نیست؛ حالا یه جورایی شده جزئی از زندگی‌مون. از وقتی صبح بیدار می‌شیم تا شب، داریم از طریق رسانه‌ها دنیا رو می‌بینیم. چه خبر، چه سرگرمی، چه آموزش، چه ارتباط با بقیه، حتی تصوراتی که از خودمون و دیگران داریم، همه‌شون تحت تأثیر رسانه‌است، همون چیزی که بهمون نشون می‌ده یا حتی بعضی وقت‌ها چیزی رو که نمی‌گه.
این تأثیر می‌تونه خیلی خوب باشه، مثلاً وقتی به ما اطلاعات جدید می‌ده، یا وقتی حرف‌هایی رو می‌زنه که معمولاً کسی نمی‌زنه، یا وقتی باعث میشه بیشتر فکر کنیم. ولی بعضی وقتا هم می‌تونه خطرناک باشه، مخصوصاً وقتی فقط یه روایت خاص رو تکرار می‌کنه یا شایعه و اطلاعات غلط پخش می‌کنه.
به نظرم مهم‌ترین کار اینه که یاد بگیریم چطور باید با رسانه‌ها برخورد کنیم، نه اینکه فقط نشینیم و مصرف‌کننده باشیم. باید بلد باشیم تحلیل کنیم، تشخیص بدیم، و بعضی وقتا هم لازمه که ازش فاصله بگیریم.
پریا محمدی: به نظر من، رسانه‌ها خیلی باهوش شدن توی تأثیرگذاری بر ما. همونطور که صبح چشممون رو باز می‌کنیم، تا شب داریم از طریق رسانه‌ها دنیا رو می‌بینیم و می‌شنویم. خیلی وقتا این‌ها ما رو سرگرم می‌کنن، ولی همین‌طور می‌تونن به شکل ناخودآگاه ذهنمون رو شکل بدن. گاهی هم اونقدر که به یه خبر یا تصویر نگاه می‌کنیم، فراموش می‌کنیم که ممکنه یه داستان کامل رو برامون نگفتن.
چیزی که مهمه اینه که یاد بگیریم فقط به حرف‌ها و تصاویری که می‌بینیم اکتفا نکنیم. باید ذهنمون رو فعال نگه داریم و فکر کنیم که این اطلاعات از کجا میاد و چرا این‌جوری گفته میشه. اگر فقط هر چی رو که می‌بینیم یا می‌شنویم بپذیریم، ممکنه تحت تأثیر یه دیدگاه یا شایعه قرار بگیریم. پس باید همیشه یه قدم جلوتر از رسانه‌ها باشیم.
سوالاتی برای تفکر و تعمق بیشتر:
- رسانه‌ها چطور روی نگاه ما به آدم‌هایی که نمی‌شناسیم (مثلاً یک ملت، یک گروه، یا حتی یک شغل خاص) تأثیر می‌ذارن؟
- اگه رسانه‌ها یه موضوع خاص رو مدام تکرار کنن یا یه موضوع دیگه رو نادیده بگیرن، چطور درک ما از اهمیت اون موضوع‌ها تغییر می‌کنه؟
- آیا ممکنه رسانه‌ها احساسات ما رو کنترل کنن؟ مثلاً باعث بشن بترسیم، امیدوار بشیم، یا نسبت به چیزی بی‌تفاوت بمونیم؟ کی تصمیم می‌گیره این احساس‌ها رو در ما ایجاد کنه؟