مریم کوشکی
معرفی کتاب حق مادرزاد
معرفی کتاب حق مادرزاد
انسان و طبیعت در دنیای امروز
نویسنده: استیون کِلرت
ترجمه: عبدالحسین وهاب زاده، سیدمصطفی چشمی، روشنک شهریاری
کتاب «حق مادرزاد؛ انسان و طبیعت در دنیای امروز» نوشته استیون کِلرت به‌تازگی با ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده و همراهی سیدمصطفی چشمی و روشنک شهریاری توسط نشر نو چاپ شده است. نسخه اصلی این‌کتاب سال ۲۰۱۲ توسط انتشارات دانشگاه ییل منتشر شده است.
استیون رابرت کلرت نویسنده این‌کتاب متولد سال ۱۹۴۶ و درگذشته به سال ۲۰۱۷، استاد بوم‌شناسی اجتماعی دانشگاه ییل بود. فعالیت‌های پژوهشی او در حوزه نظری و عملی متمرکز بر ارتباط انسان و طبیعت بود و روی موضوع حفاظت از محیط زیست هم تحقیق می‌کرد. طراحی توسعه پایدار هم دیگر موضوع مورد علاقه این‌پژوهشگر بوده است. او، یکی از پیشگامان زیست‌گرایی به‌مثابه مطالعه گرایش ذاتی انسان به طبیعت است. او بر این‌باور است استعدادهای آدمی در اندیشیدن، احساس‌کردن، ارتباط برقرارکردن، آفریدن و یافتن معنا به نسبت او با طبیعت همبستگی کامل دارد.
شالوده مطالب کتاب «حق مادرزاد»، وابستگی‌های جسمی و روحی بشر به طبیعت از دیدگاه زیست‌گرایی است که بر مبنای تمایل ذاتی به برقراری ارتباط با طبیعت برای تأمین رفاه، بهره‌وری، سلامت ذهنی و جسمی انسان تعریف شده است. مفهوم زیست‌گرایی، برای اولین‌بار توسط زیست‌شناسی به‌نام ادوارد اُ ویلسون در کتابی با همین نام مطرح شد. سپس در کتاب «فرضیه زیست‌گرایی» که با مشارکت ویلسون و استیون کلرت نوشته شد، بسط و گسترش پیدا کرد.
کلرت در کتاب «حق مادرزاد» ارزش‌های زیست‌گرایانه و تأثیرشان را بر سلامت و رفاه انسان بررسی می‌کند. او معتقد است مانند بخش عمده مفهوم انسانیت، زیست‌گرایی نیز جریانی زیست‌شناختی است که باید آموزش داده شود و توسعه یابد تا بتوان به‌طور کامل از آن بهره برد. انسان، شاید با تمایل برای پیوستن به طبیعت زاده شود، اما سازگاری با طبیعت و ادامه آن، وابسته به تجربه‌کردن و حمایت دیگران است.
نویسنده کتاب پیش‌رو معتقد است پیوستگی ذاتی انسان با طبیعت، یک حق مادرزاد است که باید پرورش یافته و شکوفا شود. برای مخلوق صاحب دانش و اختیار، رابطه اجباری بی‌معناست. پس آن‌چه مورد نیاز است تعاملی آگاهانه و مستمر است.
*فهرست کتاب:
۱. جذابیت
۲. خرد
۳. نفرت
۴. بهره‌کشی
۵. علاقه
۶. استیلا
۷. معنویت
۸. نمادگرایی
۹. کودکی
۱۰. طراحی
۱۱. اصول اخلاقی و زندگی روزمره
فهرست مطالب کتاب "حق مادرزاد: انسان و طبیعت در دنیای امروز" نشان می‌دهد که کتاب به دنبال بررسی عمیق و جامع رابطه‌ی انسان با طبیعت است. عنوان‌های فهرست، جنبه‌های مختلف این ارتباط را از دیدگاه‌های روان‌شناختی، فلسفی و اجتماعی بررسی می‌کنند.
*رابطه انسان و طبیعت را از منظر بیوفیلیا بررسی می‌کند: تأکید بر "میل ذاتی انسان‌ها با طبیعت" نشان می‌دهد که کتاب به دنبال اثبات نیاز ذاتی انسان به ارتباط با محیط طبیعی است.
*تأثیر طبیعت بر سلامت و رفاه انسان را مورد مطالعه قرار می‌دهد: این نکته نشان می‌دهد که کتاب به دنبال اثبات و بررسی ارتباط مستقیم بین کیفیت زندگی و دسترسی به طبیعت است.
*جنبه‌های مختلف این ارتباط را از منظر روان‌شناسی و فلسفی بررسی می‌کند: فهرست، مفاهیم جذابیتی، خِرد، نفرت، بهره‌کشی، علاقه، استیلا، معنویت و نمادگرایی را شامل میشود که نشان‌دهنده‌ی تلاش برای بررسی لایه‌های مختلف این رابطه است.
*تأثیر جدا شدن از طبیعت را مورد بررسی قرار می‌دهد: در واقع، کتاب به دنبال نشان‌دادن پیامدهای منفی جدایی انسان از طبیعت بر کیفیت زندگی اوست.
*ضرورت طراحی و اصول اخلاقی در ارتباط با طبیعت را مطرح می‌کند: عنوان "طراحی" و "اصول اخلاقی" نشان می‌دهد که کتاب به دنبال راهکارهایی برای ایجاد تعادل و ارتباط پایدار با طبیعت است.
*کودکی را به عنوان مرحله‌ای کلیدی در شکل‌گیری این رابطه می‌داند: این نکته به اهمیت آموزش و آشنایی با طبیعت در دوران کودکی اشاره دارد.
*به طور خلاصه:
کتاب با بررسی ارزش‌های زیست‌گرایانه، سعی دارد تا به چگونگی تأثیر این ارزش‌ها بر سلامت و رفاه انسان در عصر حاضر بپردازد. با توجه به تمرکز نویسنده بر ارتباط انسان و طبیعت، می‌توان انتظار داشت که کتاب به مباحثی نظیر توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست، و اهمیت ارتباط نزدیک انسان با طبیعت برای رفاه او بپردازد. احتمالا نویسنده به چالش‌های پیش روی این ارتباط و راه‌های برطرف کردن آن‌ها نیز اشاره خواهد کرد.
*ارزش کتاب:
این کتاب برای دانشجویان رشته‌های علوم اجتماعی، محیط زیست، فلسفه، و همچنین برای هر کسی که به مسائل زیست‌محیطی و ارتباط انسان با طبیعت علاقه‌مند است، می‌تواند مفید باشد. همچنین، افرادی که به دنبال درک عمیق‌تری از مفهوم توسعه پایدار هستند، از مطالعه این کتاب بهره خواهند برد.
با توجه به موضوعات مطرح شده، "حق مادرزاد" می‌تواند به‌عنوان یک منبع ارزشمند برای درک بهتر و عمیق‌تر از ارتباط پیچیده بین انسان و طبیعت در دنیای امروز و همچنین به عنوان یک ابزار برای ایجاد تغییرات مثبت در این زمینه عمل کند.