معرفی کتاب کودک و طبیعت (درسنامه مدرسه طبیعت)

معرفی کتاب کودک و طبیعت

درسنامه مدرسه طبیعت

(پژوهش‌های روانی، اجتماعی-فرهنگی و تکاملی)

نویسنده: پیتر کان، استفن کلرت

مترجم: عبدالحسین وهاب زاده – آرش حسینیان

در میان همهمه‌ زندگی مدرن و دغدغه‌های روزمره، گویی کودکان، این نهال‌های نوپا، از ریشه‌های اصلی خود، یعنی طبیعت، دور افتاده‌اند. کتاب «کودک و طبیعت: درسنامه مدرسه طبیعت»، تألیف پیتر کان و استفن کلرت و ترجمه‌ عبدالحسین وهابزاده و آرش حسینیان، دریچه‌ای نو به سوی این گسست می‌گشاید و با تکیه بر پژوهش‌های روان‌شناختی، اجتماعی-فرهنگی و تکاملی، اهمیت حیاتی پیوند کودکان با طبیعت را آشکار می‌سازد.

این کتاب که توسط انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد به زیور طبع آراسته شده، تنها یک اثر تئوریک نیست؛ بلکه راهنمایی عملی برای مربیان و والدینی است که دغدغه‌ی پرورش نسلی سالم، خلاق و مسؤولیت‌پذیر را دارند. طبیعت در بخش عمده‌ای از تاریخ تکامل انسان یکی از مهمترین زمینه‌هایی بوده که کودک در طی سال‌های حساس و تأثیرگذار بلوغ خود با آن سروکار داشته است. شاید گزافه نباشد اگر بگوییم که تجربه‌ مستقیم و غیرمستقیم طبیعت یکی از تأثیرگذارترین عناصر رشد فیزیکی، عاطفی، ادراکی و حتی اخلاقی انسان بوده و احتمالاً در آینده نیز چنین خواهد بود. به‌رغم چنین امکانی، آگاهی علمی ما از تأثیر و اهمیت طبیعت در طی مراحل مختلف کودکی به‌طرز چشمگیری پراکنده و ضعیف است. در این کتاب تلاش می‌شود تا به پرسش‌ها و مسائل مربوط به رابطه‌ کودک و طبیعت و وابستگی‌اش به جهان طبیعی تا حدودی پاسخ داده شود.

فهرست کتاب کودک و طبیعت؛ درسنامه مدرسه طبیعت (پژوهش های روانی، اجتماعی-فرهنگی و تکاملی)

فصل ۱: نخستی‌ها و طبیعت: زیست‌گرایی به‌عنوان یک الگوی عمومی.

فصل ۲: دنیای بوم‌شناختی کودک.

فصل ۳: تکوین زیست‌شناسی عامیانه: نگاهی بر فهم کودکان از طبیعت از منظر علوم‌شناختی.

فصل ۴: وابستگی کودک به طبیعت: ساختار، رشد و مشکل فراموشی نسلیِ زیست‌محیطی.

فصل ۵: تجربۀ طبیعت: اثر آن بر تکوین عاطفی، شناختی و ارزشی کودکان.

فصل ۶: حیوانات: پلی به سوی مراقبت از طبیعت.

فصل ۷: حیوانات در آموزش‌های درمانی: راهنمای وضعیت آستانه.

فصل ۸: لکه‌های زمان: شیوۀ چندگانه بودن در طبیعت در کودکی.

فصل ۹: نوجوان و محیط طبیعی: وقت استراحت؟

فصل ۱۰: نوجوانان و هویت بوم‌شناختی: حضور در طبیعت دست‌نخورده.

فصل ۱۱: اقتصاد سیاسی و بوم‌شناسی دوران کودکی.

فصل ۱۲: بهشت در یک قطعه زمین رها: مکان‌های خاص، گونه‌های زیستی و کودکان در همسایگی طبیعت.

فصل‌های این کتاب، همچون قطعات یک پازل، تصویری جامع از رابطه‌ی پیچیده و در عین حال ضروری کودک و طبیعت را ترسیم می‌کنند. از بررسی زیست‌گرایی به عنوان یک الگوی عمومی در فصل نخست تا کنکاش در مفهوم «بهشت در یک قطعه زمین رها» در فصل پایانی، هر فصل به جنبه‌ای خاص از این رابطه پرداخته و با استناد به پژوهش‌های علمی، دیدگاه‌های جدیدی را ارائه می‌دهد.

«کودک و طبیعت» با بررسی جنبه‌های گوناگون تعامل کودک با محیط طبیعی، به موضوعات زیر می‌پردازد:

*توسعه روانی و شناختی: چطور حضور در طبیعت بر رشد مغز و مهارت‌های شناختی کودکان تأثیر می‌گذارد.  این بخش به بررسی تأثیر طبیعت بر تمرکز، حل مسأله، خلاقیت، و رشد شناختی کودکان می‌پردازد.

*توسعه اجتماعی و عاطفی: چگونه تعامل با طبیعت می‌تواند مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های عاطفی کودکان را تقویت کند.  این بخش به چگونگی یادگیری همدلی، همکاری، احترام به محیط زیست و مدیریت احساسات در محیط طبیعی می‌پردازد.

*تأثیر محیط بر یادگیری: چطور محیط طبیعی می‌تواند به عنوان یک محیط یادگیری منحصر به فرد عمل کند و چگونه می‌توان از آن در برنامه‌های آموزشی استفاده کرد.  این بخش به مثال‌ها و روش‌های مختلف استفاده از طبیعت در آموزش و پرورش کودکان می‌پردازد.

*مفهوم تکامل: [در اینجا به توضیح مفهوم تکامل و ارتباط آن با تعامل کودک با طبیعت پرداخته می‌شود.  به‌عنوان مثال، می‌توان به نقش طبیعت در تکامل شناختی، اجتماعی و عاطفی کودک پرداخت.  همچنین می‌توان به بررسی تکامل انسان از منظر رابطه با طبیعت پرداخت.]

کتاب با ارائه مثال‌ها، روش‌ها و راهکارهای عملی، به والدین و مربیان کمک می‌کند تا محیطی غنی و  محرک برای رشد و یادگیری کودکان فراهم آورند.

«کودک و طبیعت» نه تنها برای معلمان و مربیان، بلکه برای تمامی کسانی که به آینده‌ کودکان و سیاره‌ زمین اهمیت می‌دهند، کتابی ضروری و الهام‌بخش است. این کتاب دعوتی است به بازگشت به طبیعت، به کشف دوباره‌ زیبایی‌ها و شگفتی‌های آن، و به یادآوری این نکته که کودکان، به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از این جهان، نیازمند تجربه‌ مستقیم و عمیق آن هستند تا بتوانند به پتانسیل کامل خود دست یابند و در ساختن دنیایی بهتر سهیم شوند.