بحران آلودگی هوا از مداخله خارجی تا مدیریت داخلی

اراده ملت، فائزه صدر: شهروندان در زمستانی بدون برف، با آلاینده ها و شایعات محاصره شده اند. اخباری مبنی بر مداخله خارجی در تغییرات اقلیمی، استفاده از تکنولوژی هارپ، ربودن ابرها و... فضای مجازی را درنوردیده و بر هراس از خشکسالی پیش رو افزوده است. بیش از یک دهه از مطرح شدن تئوری توطئه در حوزه تغییرات آب و هوایی می گذرد. اشخاصی که ابتدا در این خصوص صحبت کردند افراد عادی جامعه نبودند. فرضیه دستکاری های آب و هوایی برای اولین بار توسط محمود احمدی نژاد، رییس جمهور وقت مطرح شد، وی در سخنرانی خود از تخلیه ابرها گفت. بعد ها شخصیت های دیگری از جمله برخی از نمایندگان مجلس با اظهار نظرهایی، گپ و گفت از مداخلات انسانی در حوزه آب و هوایی را به جامعه کشیدند. امروزه شبکه های مجازی بستری مساعد برای گفت و گو درباره پدیده ابر دزدی یا تکنولوژی هارپ است. پدیده های نوظهوری که در تشریح آن ها راست و دروغ در هم آمیخته و هنوز میزان اثر گذاری این مداخلات بر شرایط آب و هوایی به اثبات نرسیده است. اراده ملت در ادامه به بررسی نظر چهار کارشناس محیط زیست می پردازد تا از نگاه این افراد، به نسبت میان بی بارشی و احتمال مداخله تکنولوژی در وضعیت اقلیمی ایران پی ببریم.

تنها در صورت داشتن جمعیتی کم، می توان از بحران گرمایش زمین عبور کرد
حسین آخانی، استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست:
بعد از سال ها دلسوزی و هشدار، ایران به فصلی رسید که مشکلات جدی در مورد آب در سرتاسر کشور نمایان شده است. خشکسالی‌ های مکرر که غیر مسئولانه با برداشت بیش از حد از آب‌ های سطحی و زیرزمینی، حفر چاه‌ های عمیق، تخریب کیفیت آب، فرسایش خاک، بیابان ‌زایی و طوفان ‌های گرد و غبار همراه بود کشور را به سطح بحرانی رسانده ‌است.
در فصلی که گذشت کم بارش‌ ترین پاییز ده سال گذشته را تجربه کردیم. قطعا بارندگی کم در آینده بر بحران کم آبی و خشکسالی موثر خواهد بود. پیش از این درباره تغییران اقلیمی و پدیده گرمایش جهانی هشدار داده شده بود. بارها از زبان کارشناسان گفته شد که تغییرات اقلیمی مرز های سیاسی را به رسمیت نمی شناسند و جهان بی رحمانه در حال گرم شدن است.
در چنین شرایطی برخی به جای بهره گرفتن از نظرات کارشناسی، فرضیه توطئه را مطرح کردند. درحالیکه حوزه محیط زیست، حوزه ای علمی است و برای تحلیل پدیده های مربوط به این حوزه باید به علم مجهز باشیم. کشور به مدیریت علمی آب نیاز دارد.
ایران سرزمینی خشک و کم بارش است. تاریخ طبیعی ما پر از تجربه دوره های خشکسالی است. ما می دانیم چه آب و هوایی داریم و به خوبی می دانیم با چه تهدیداتی روبرو هستیم، با این معلومات باید داشته هایمان را مدیریت کنیم نه اینکه به سرمایه ها و ذخایرمان چوب حراج بزنیم. 
افزایش دمای کره زمین تاثیر خود را در خاورمیانه شدیدتر و زودتر از سایر نقاط جهان نشان داده است. خاورمیانه به طور متوسط دو برابر اروپا تحت تاثیر گرمایش کره زمین قرار گرفته است. بسیاری از مشکلات محیط زیست ایران، تبعات گرمایش زمین است.
کاهش جمعیت، علمی ترین روش مقابله با پدیده گرمایش زمین است. باید وابستگی بشر به منابع آب و انرژی را کم کرد. کره زمین بیش از این تحمل مصرف را ندارد و مصرف باید کاهش پیدا کند.
تنها در صورت داشتن جمعیتی کم، می توان کم هزینه تر و آسان تر از بحران گرمایش زمین و تبعات اش عبور کرد. اصرار به افزایش جمعیت با الزامی شدن توسعه کشاورزی، سد سازی، تامین انرژی و... منجر به فروپاشی زیست محیطی ایران خواهد شد.
چندی پیش استرالیا که بخش اعظمی از آن بیابانی است، گرفتار آتش سوزی وسیعی شد. بخش های بزرگی از آمریکا بیابانی و خشک است. اگر آمریکا به تکنولوژی هارپ دست پیدا کرده و قادر به مداخله در طبیعت و افزایش یا کاهش بارش است، چرا بیابان های آمریکای شمالی سبز نشده است؟! چرا غرب همپیمان اش یعنی استرالیا را با هدایت ابرهای باران زا نجات نداد؟!
دو گروه شایعات مربوط به هارپ را پخش می کنند. یک گروه افراد عادی جامعه هستند که اطلاعات خود را از منابع نامعتبر می گیرند و به گفت و گو در مورد موضوعات ناشناخته علاقه دارند. گروه دوم مسئولین هستند که می خواهند مشکلات کشور و ناکارآمدی های مدیریتی را به مداخله دشمن نسبت بدهند.
زمانی که سرزمینی دچار خشکسالی شود به سمت بحران زیستی می رود، نزاع بین قوم های مختلف بر سر آب یکی از تبعات بحران حشکسالی است. حاکمیتی که به مسائل زیست محیطی توجه نمی کند و به هشدار هایی که دریافت می کند، بی توجه است، دچار بحران امنیتی آب خواهد شد.

جنگ آب و هوا یک جنگ سنتی نخواهد بود، باید به ابزار تکنولوژی مجهز باشیم
فاطمه شاهسوندی، کارشناس ارشد محیط زیست:
عکس ها و فیلم هایی در فضای مجازی منتشر شده که نشان می دهد در شمالغرب کشور روی کوه های ترکیه برف نشسته و روی کوه هایی که در حدود اراضی ایران قرار دارند برف نباریده است. این عکس ها و فیلم ها یکی دو مورد نیست و حتی به محافل رسانه ای رسمی کشور راه پیدا کرده است. موضوع بحث برانگیز است و نمی توان به سادگی از مساله گذشت.
این تصاویر را باید هشداری در نظر گرفت و این احتمال را که دشمن وارد مرز آب و هوایی ایران شده، با قوت پیگیری کرد. جنگ آب و هوا یک جنگ سنتی نخواهد بود در این جنگ باید به ابزار تکنولوژی مجهز باشیم. ایران از نظر نظامی قدرت برتری در منطقه است برای به زانو درآوردن ایران وارد فاز های دیگری شده اند و از فضا های اکولوژیک و بیولوژیک استفاده می کنند.
آمریکا به فناوری های نوین هوا فضا مجهز است. تکنولوژی هارپ فعلا در انحصار آمریکا است و به شکل مخفیانه از آن استفاده می کنند. هنوز هم دیر نیست یعنی باید سعی کنیم به این فناوری ها دست پیدا کنیم و یا این که حداقل شیوه مقابله با آن را به دست بیاوریم.
شایعاتی که در مورد تغییر اقلیم، گازهای گلخانه ای و گرمایش زمین مطرح می شود همگی از سمت غرب به جهان دیکته شده است. چرا ایران به عنوان هفتمین کشور منتشر کننده کربن معرفی شده است؟ آیا این مساله مقدمه ای برای برخوردی دیگر با ایران است؟
به احتمال زیاد ترکیه از سیستم باروری ابرها استفاده می کند. وقتی پوشش گیاهی و میزان بارش ها در دو سوی مرز و در یک اقلیم آب و هوایی یکسان تا این حد متفاوت است باید در ماجرا دقیق شد.
دشمن به شکل جنگ کلاسیک و لشگر کشی نظامی به مقابله با ایران نیامده است، بلکه از طریق ایجاد انحراف در سرچشمه رود هایی که به خاک ایران جاری می شوند، با خشک کردن آب های زیر زمینی، قنات ها ، تالاب ها و دریاچه هایمان و با تغییر اقلیم انسانی به سراغ ایران آمده است.
باید به سمت انرژی های پاک برویم، باید از سوخت فسیلی فاصله بگیریم، باید بهره وری و کشاورزی را بالا ببریم ولی با مطالعات و دانش داخلی، نه با نسخه خارجی که حتی مصرف یک فرضیه ساده آن ها هم می تواند برای ما بسیار خطرناک باشد.
در دوران قاجار انگلیسی ها برای از بین بردن جنگل های ایران قیمت ذغال بلوط را بالا بردند، مردم ترغیب شدند و درختان بلوط را قطع می کردند و جنگل های زاگرس را از بین بردند. درحالیکه در بطن ماجرا، انگلیس با متریال ارزان به تقویت ناوگان کشتیرانی اش مشغول بود.
شاید برخی مسائل به نظرمان شبیه به فیلم های علمی و تخیلی بیاید ولی اگر حتی یک درصد هم جا دارد شک کنیم و پرسشگر باشیم تا ماهم به دنبال فناوری برویم و راه مقابله با دشمن را پیدا کنیم.

تکنولوژی هارپ، ایده ای ژول ورنی است

مسعود تجریشی، معاون پیشین سازمان محیط زیست:
سال ها پیش در روز ارتش سرخ درمسکو بودم. در این روز نمایشی از رژه نظامیان در شهر برپا می شود. در آن تاریخ هوای مسکو معمولا ابری است. روس ها برای جلوگیری از بارش باران در زمان رژه مداخلاتی انجام می دهند و با استفاده از طیف الکترومغناطیس ابرها را جابجا می کنند. می توان از این دست مداخلات محدود داشت و جلوی بارش باران را برای مدتی کوتاه گرفت یا بارانی محدود ایجاد کرد.
می توان با استفاده از فناوری ابرهای در حال گذر از آسمان را بارش زا کرد. برای بارش باران به سه عامل نیاز است. ابتدا نیاز داریم ابر بالا برود. به طور مثال رد شمال کشور بارندگی زیاد است ولی همان ابرها وقتی از سلسله جبال البرز بالا می روند ریزش دارند. همان ابرها در البرز جنوبی باکاهش ارتفاع دیگر بارش ندارند.
عامل دوم که عامل اصلی است رطوبت ابر است باید رطوبتی وجود داشته باشد که ابر ببارد. عامل سوم هسته هایی در هوا هستند که رطوبت را سنگین می کند و موجب بارش باران می شود.
فناوری بارور سازی ابرها یا بارش زا کردن ابرها در یزد آزموده شده است. وقتی ابرها در فراز استان بودند هواپیما بالا می رفت و گلوله هایی حاوی ذرات ریز ید نقره را در هوا شلیک می کرد. به این ترتیب رطوبتی که در هوا بود و به دنبال هسته ای می گشت تا تبدیل به بارش شود به این ذرات می چسبید و به باران تبدیل می شد. ایران این تجربه را دارد و ابر در حال حرکت را بارش زا کرده ایم.
من بارش زا کردن و یا دور کردن ابر ها از یک نقطه جغرافیایی برای مدت زمانی کوتاه در حدود 3 یا 4 ساعت را تایید می کنم تکنولوژی این کار وجود دارد. اما دزدیدن ابرها یک خیال است و امکان پذیر نیست.
آمریکایی ها از تکنولوژی به نام هارپ صحبت کردند. آمریکا 15 سال روی این تکنولوژی سرمایه گذاری کرده است. یکی از دانشجویان ایرانی خود من در موسسه ای که روی تکنولوژی هارپ کار می کند فعالیت کرده بود. ایشان به من می گفت که موضوع هارپ در آمریکا معادل یک ایده ژول ورنی بود و با حقیقت فاصله زیادی داشت. آمریکا موفق به نتیجه گرفتن از این پروژه نشد و تحقیقات به نتیجه نرسید.
هوا در سوئد آنقدر گرم شده که در این فصل از سال به جای برف باران می بارد و این مساله ای عجیب است. امسال به دلیل عدم بارش برف بسیاری از پیست های اسکی اروپا تعطیل شده اند. در کانادا تا امروز فقط یک مورد بارش برف زمستانی ثبت شده است. این وضعیت حاصل پدیده تغییر اقلیم است زیرا دمای هوا در حال گرمتر شدن است.
یکی از بازخورد های تغییر اقلیم افزایش شرایط حدی است. یعنی جهان شاهد تشدید خشکسالی های طولانی و وقوع بارش های سیل آسا خواهد بود. یعنی مناطق خشک، خشکتر خواهند شد و مناطق تر با بارش های سیل آسا تهدید می شوند. در این مورد که بارندگی در کدام مناطق کمتر و در کجا بیشتر خواهد شد اتفاق نظر وجود ندارد.

تغییرات اقلیمی مرز سیاسی و فرهنگی نمی شناسند
محمد حسین رامشت، اقلیم شناس: 
تصاویر و فیلم هایی در شبکه های مجازی منتشر شده که با نشان دادن کوه های پر برف ترکیه در مجاورت ارتفاعات خشک ایران، چرایی کم بارشی در دو منطقه همجوار را به گفت و گو گذاشته است. اینکه منطقه ای بارش داشته باشد و منطقه ای نداشته باشد طبیعی است. به طور مثال در ساعتی که در تهران باران می آید اگر به طرف جاده قم بروید، هوا صاف است و خبری از بارش نیست.
این موضوع را نمی توان به قضایای سیاسی و پروژه هارپ ربط داد. بله، هارپ پروژه ای است که آمریکا روی آن کار می کند ولی نمی توان کلیه تغییرات آب و هوایی یک اقلیم را به پروژه هارپ ارتباط داد. میزان تاثیر هارپ بر تغییرات اقلیمی هنوز ثابت شده نیست.
ضمن اینکه در صورت اثبات این فرضیه روش عمل کرد چنین تکنولوژی نوظهوری به صورتی نخواهد بود که بتواند با دقت مرزهای سیاسی را تشخیص دهد و به طور مثال تعیین کند که ابرها بر ترکیه ببارند، ولی بارش ها در ایران قطع شود!
تغییرات اقلیمی مرزهای سیاسی و فرهنگی را نمی شناسند. بنابراین بیشتر مسائلی که در مورد پروژه هارپ و تاثیر آن بر تغییرات آب و هوایی اقلیمی مطرح می شود پایه علمی ندارد و نمی توان به آن استناد کرد.
ما مساله ای تحت عنوان مهندسی معکوس محیط داریم و مساله جدیدی هم تحت عنوان هارپ وجود دارد که این دو متفاوت از هم هستند. تکنولوژی هارپ بیشتر روی این موضوع کار می کند که آیا تکنولوژی می تواند سیستم های جوی را تغییر دهد یا خیر؟!
این یک کار آزمایشگاهی بلند مدت است که برخی کشور ها از جمله آمریکا در حال انجام آن است و ممکن است در طول کار تحقیقاتی نتایجی در خصوص مناطق گرفته باشند. من تاثیر گذاری این پروژه را انکار نمی کنم. بیشتر آنچه که امروز در مورد تاثیر این تحقیقات شنیده می شود آلوده به بزرگنمایی است.
اما کلیت این پروژه به گونه نیست که وقایعی که امروزه به عنوان خشکسالی و کمبود بارش در جهان اتفاق می افتد را به تاثیرات ناشی از این پروژه مرتبط دانست. بسیاری از اتفاقات طبیعی است و در طول تاریخ تکرار شده است.
در زمان جنگ عراق و کویت هزار چاه نفت کویت را آتش زدند من در آن زمان در هیمالیا بودم وتوده های برف سیاه و سفید را می دیدم که توده هایی سفید یا سیاه از برف بر زمین نشسته بودند که برای من تعجب برانگیز بود.
سوال کردم گفتند از زمانی که چاه های نفت کویت را در جنگ آتش زده اند ،دوده هایی که به خروجی چاه نفت مربوط است از طریق جریان های هوایی وارد هوای آن منطقه شده بود، این توده های برف سیاه و سفید ایجاد شده بودند.
طبیعت به گونه ای است که بدون تکنولوژی هارپ هم تاثیر اتفاقات این سوی دنیا بر آن سو ملموس است. یعنی چنین مداخلاتی ممکن است تاثیرات بسیار مهمی در محیط زیست ما داشته باشند.
برای توضیح پدیده های آب و هوایی نمی توان به یک عکس استناد کرد. در مورد رشته کوه ها ممکن است یک طرف رشته کوه برف باشد و طرف دیگر آفتاب دیده و خشک باشد. در مورد رشته کوه ها، معمولا بخش خارجی که ارتفاع کمتری دارد، خشک است و بخش های داخلی که ارتفاع بیشتری دارند برف گیر هستند. این تفاوت ها طبیعی است. میزان بارش در ایران در دراز مدت کم نشده است. ایران در اقلیم خشک دنیا قرار دارد ما در طول تاریخ همواره شاهد دوره هایی از خشکی بوده ایم.
آنچه تغییر کرده، دمای هوا است. گرم شدن هوا تبخیر را بالا برده است. بالا بودن تبخیر دسترسی ما به آب را کم کرده این مشکل با مدیریت درست و سیاست گذاری حل خواهد شد نه با دامن زدن به شایعات!
ربط دادن بی آبی و کم آبی به هارپ، یعنی انداختن توپ در زمین دشمن خارجی، درحالیکه متهم اصلی در حوزه محیط زیست، تصمیمات مدیریتی است.
آمار درست و کافی نداریم و نمی توان پیش بینی و سیاست گذاری درستی داشت. مراکزی نداریم که اطلاعات آب و هوایی را تحلیل و نسبت به آن سیاست گذاری کند. اقلیم ما می طلبد که با برنامه ریزی پیش برویم و به طور علمی و آینده نگر مصرف کنیم. محیط زیست به مدیریت علمی و درست نیاز دارد. طبیعت گزارش درستی به ما می دهد ما باید رفتارمان را براساس حقایقی که طبیعت به ما می دهد تنظیم کنیم.