اعدام به پاشیدن بنزین بر آتش خشم معترض می‌ماند

اراده ملت، فائزه صدر: در پایان سومین ماه از اعتراضات و ناآرامی‌هایی که به دنبال مرگ مهسا امینی در ایران شکل گرفت قرار داریم. در روزهای اخیر حکم دو معترض دستگیر شده، محسن شکاری و مجیدرضا رهنورد که به اعدام محکوم شده بودند اجرا شد. اعدام این دو جوان موجی از واکنش‌ها را در برداشت برخی از فقها نسبت حکم محاربه را به جرم این افراد نادرست دانستند. جامعه‌شناسان و روان‌شناسان بسیاری به دنبال انتشار خبر از تأثیر منفی اعدام‌ها بر فضای اجتماعی ملتهب کشور سخن گفتند. اراده ملت در گفت‌وگو با محمدعلی ابطحی، معاون رئیس‌جمهور دولت اصلاحات تأثیر اجرای حکم اعدام را بر اعتراضات بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید:

در هر دو طرف ماجرا چه در بخش معترضین و چه در حاکمیت شاهد رفتارها و تصمیماتی خشونت‌بار هستیم. وضعیت اعتراضات اخیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اعتراضات اخیر متأسفانه هم از جانب حاکمیت و هم از طرف بخش افراطی معترضین به نقطه سختی‌کشیده شده است از این منظر اعتراضات در شرایط شکننده‌ای قرار گرفته است. هر دو گروه بر طبل خشونت می‌زنند و معلوم نیست این خشونت به جا خواهد رسید.
به عقیده من این فضای آکنده از خشم و خشونت باید به‌سرعت به سمت عقلانیت هدایت شود وگرنه شرایط آینده مبهم خواهد بود. از جانب معترضان، گفت‌وگوها باید بر اساس مبانی مورد پذیرش در ساختار مبارزاتی شکل بگیرد و حاکمیت نیز باید دست از سرکوب بردارد در غیر این صورت بحران همچنان ادامه خواهد داشت.
طبیعتاً در شرایط فعلی ابتدا باید مصالح جامعه را موردتوجه قرارداد. مرتباً گفته می‌شود که حفظ حاکمیت از اوجب واجبات است، درحالی‌که یکی از راه‌های حفظ حاکمیت این است که با افکار عمومی جامعه همراه شویم.
کسانی که معترض هستند حرفی برای گفتن دارند و خواسته‌ای دارند. حتی کسانی که در اعتراضات رفتارهای خشونت‌آمیز داشتند واقعاً قصد کشتن هم‌وطن خود را نداشتند. نقش فضاسازی‌ها و جوسازی‌ها و هیجانات نسل جوان نباید نادیده گرفته شود. حاکمیت باید متوجه باشد که مسئله خشم و هیجان در وجود جوان چیزی غیر از عنصر دشمن و دشمن خارجی است.
من عقیده دارم مسیری ملایم‌تر و آرام‌تر و رفتاری مهربانانه‌تر بیشتر می‌تواند نقش پدری حاکمیت را روشن کند و برای آرام‌سازی فضا کمک ‌کننده‌تر است.


انتشار خبر اعدام‌ها باتوجه‌به کم‌سن‌وسال بودن جوانان دستگیر شده موجی از انتقادات را به همراه داشت نظر شما دراین‌رابطه چیست؟
یکی از فشارهای حاکمیت بر معترضان استفاده از ابزار اعدام است. من از نظر فقهی و حقوقی وارد بحث اعدام نمی‌شوم؛ ولی حقیقت موجود این است که اعدام، ابزار کارآمدی نیست. در چنین شرایط حساسی استفاده از ابزار اعدام بیشتر منجر به تحریک غضب و خشم و کینه جامعه می‌شود.
وقتی جامعه ناراضی است ابزار اعدام به پاشیدن بنزین بر آتش نارضایتی آنها می‌ماند که این شراره‌ها را شعله‌ور خواهد کرد.
چرا برخی از کشورها کلاً اعدام را حذف کرده‌اند؟ احکام سنگین در بسیاری از کشورها با قانون منطبق است. مناسب این است که در ایران نیز احکام به سمت قانون متمایل شود تا اینکه برای احکام سنگینمان به دنبال عناوین شرعی باشیم. وقتی اعدام با استفاده از عناوین شرعی انجام‌گرفته باشد تضاد و تقابلی بین دین و شرع در اذهان ایجاد می‌کند.
در تمام ادیان الهی توصیه شده است در مورد خون و خونریزی احتیاط کنند. حکومت قدرت زیادی دارد؛ ولی در اختیار داشتن قدرت به این معنی نیست که مجاز به استفاده از قدرت علیه مردم باشیم. نباید در مقابل مردم معترض از قدرت حداکثری استفاده کرد.
چنین برخوردی هرگز نمی‌تواند تأثیری بر آرام‌سازی شرایط به جا بگذارد. برخورد حداکثری حاکمیت با معترض جامعه را به هم می‌ریزد. جان گرفتن از یک انسان که کار آسانی نیست.
مسئله این‌طور نیست که اگر اعدامی صورت نگیرد گویی گناهی صورت نگرفته و کسی خطایی مرتکب نشده است. مجرم باید مجازات شود؛ ولی در هیچ شرع و هیچ قانونی کسی اعدام‌کردن را واجب نکرده است.
اعتراضات امروز به چینش شهرهای شمال کشور می‌ماند که یکی تمام نشده دیگری شروع می‌شود. اعتراضات به هم‌پیوند خورده و بسط پیدا می‌کند پس رفتارهای خشونت باری نظیر اعدام در فرونشاندن اعتراضات نقشی نخواهد داشت؛ چون خود به‌تنهایی شروعی بر اعتراضی دیگر است.


اصلاحات در کدام نقطه از تاریخ ایران 1401 ایستاده است؟ نسبت اصلاحات با وضعیت فعلی جامعه چیست؟
من کسی هستم که هنوز هم عقیده دارد اصلاحات تنها شیوه‌ای است که می‌تواند برای کشور مفید واقع شود. اصلاحات روشی کم ضرر است و مخاطره‌ای برای آینده کشور ایجاد نمی‌کند.
اما باید واقعیت را بپذیریم جامعه سال‌های زیادی منتظر اصلاحات ماند. حاکمیت در دهه‌های گذشته تمام توانش را برای مقابله به اصلاحات به کاربست.
از سوی جریانات خارج از کشور نیز به اصلاحات تاختند؛ چون ظرفیت اصلاحات در ساختن جامعه و ایجاد رضایت در جامعه را به‌خوبی درک کرده بودند.
حاکمیت در داخل و جریانات خارج از کشور همه بر علیه اصلاحات کار کردند و این جریان سازنده را به گوشه کوچه به نبستی هدایت کردند تا دیده و شنیده نشود.
متأسفانه، حکومت تنها راه سرکوب را بلد است. راه‌های بسیاری وجود دارد تا جامعه آرامش پیدا کند. راه سرکوب تا اینجا پاسخ خوبی به ما نداده است.